Het hoeden van de os
Een inleiding bij "De tien plaatjes van de ossenhoeder" [ klik op (+) om te openen ]
Als je als mens vroeg of laat geraakt wordt door grote levensvragen dan start vaak een zoektocht naar antwoorden. De grote religieuze tradities hebben elk hun eigen manieren om uitdrukking te geven aan deze zoektocht. Binnen de Zen-traditie zijn de Plaatjes van os één van de bekendste.
De tien plaatjes van de os vertellen over de geestelijke reis die de hoeder van de os maakt. Het is een paradoxaal verhaal waarin een zoektocht wordt uitgedrukt en tegelijkertijd blijkt dat het gezochte niet bestaat of misschien juist samenvalt met de werkelijkheid. De zoektocht blijkt nodig te zijn om te ontdekken dat het betekenisvolle leven er gewoon altijd al was, hier en nu, in het leven van alledag.
De tekeningen van de Plaatjes van de os op deze website zijn van Frederick Franck, de woorden van de Duitse Jezuïet en zenleraar Enomiya Lassalle.
1. Het zoeken naar de os.
Door moerassen vol gevaren en door eindeloze bossen
Zwerft de hoeder en zoekt naar zijn os.
Breed en naamloos zijn de rivieren langs het pad,
Haast ondoordringbaar is het struikgewas van de verre bergen.
Hij is volledig uitgeput,
Vertwijfeld raakt zijn hart afgemat.
Waar moet hij dan zoeken? Slechts het tsjirpen van de krekels
Treft in het schemeren van de avond zijn oor.
2. Het vinden van het spoor van de os.
Talloos de sporen van de os, door hem gezien
Aan de oever van de stroom en onder de bomen.
Ziet hij ook wel dat vertrapte gras verderop?
Hoe diep ook de ravijnen van de optoornende bergen,
De neus van de os kunnen ze niet verbergen,
Reikt ze toch haast tot aan de wijde hemel.
3. Het vinden van de os.
Helder weerklinkt de zang van de nachtegaal.
Warm ligt de zon op de halmen
Van de zich in de wind wiegende weiden.
Daar ontdekt hij de os.
Niets kan hem nog verbergen.
Welk een schitterend hoofd, wat een statige hoorns!
Geen schilder kan dit treffen.
4. Het vangen van de os.
Vast, grijpt hij het voertouw van de os.
Met moeite slechts houdt hij hem in toom.
Zijn gemoed is nog te te heftig,
Te onstuimig zijn kracht.
Zo stormt hij naar boven het hoogland in,
Zo stevent hij af op ravijnen vol nevel en damp,
Om daar te vertoeven.
5. Het temmen van de os.
Strak, moet hij het voertouw van de os houden
Niet een ogenblik mag hij het laten vieren,
Noch hem ruimte geven.
Anders zou de os teruglopen naar de moerassige grond.
Geduldig getemd echter wordt hij zuiver en zacht,
En zonder toom en voertouw volgt hij gewillig de hoeder.
6. De terugkeer naar huis op de rug van de os.
Op zijn hoofd een strooien hoed
En met wuivend kleed,
Zo rijdt hij huiswaarts op de rug van de os
Ingetogen en blij.
Ver in de opkomende avondnevel,
Klinkt de klank van zijn fluit.
Maat voor maat en vers voor vers,
Verraadt de stemming van de hoeder.
Wie ook hem hoort, weet hoe het de hoeder te moede is.
7. De os is vergeten, blijft de hoeder.
Huiswaarts keren kon hij slechts
Op de rug van de os.
Maar zie, de os is verdwenen.
Alleen, zit de hoeder, blijmoedig en stil.
Reeds staat de gloedrode zon aan de hemel,
Hij echter droomt vredig verder.
Onder het strodak liggen, nu zonder nut,
Voertouw en zweep.
8. De volkomen vergetelheid van os en hoeder.
Zweep en voertouw, os en hoeder
Zijn spoorloos verdwenen.
Wijd, ja, oneindig, de diepblauwe hemel,
Niet meer in woorden te beschrijven.
Kan dan de sneeuw
Boven oplaaiend vuur bestaan?
Is hij tot daar geraakt,
Kan hij aan de geest van de oude meesters beantwoorden.
9. Tot de oorsprong teruggekeerd.
Tot de oorsprong is hij teruggekeerd,
Tot de bron, waaraan hij ontsprong,
Maar zijn schreden lijken vergeefs.
Grenzeloos vloeit de rivier zoals ze vloeit,
Rood bloeit de bloem zoals ze bloeit.
10. Het betreden van de markt met open handen.
Met onbedekte borst en op blote voeten
Komt hij naar de markt.
Van top tot teen is hij met stof overdekt,
Het gezicht besmeurd met aarde,
Zijn wangen overstroomt een imposant lachen.
Zonder geheim en wonder
Brengt hij verdorde bomen onverhoeds tot bloei.
Afbeeldingen: Frederick Franck. (Copyright aan zengroep Oshida van erven Frederick Franck).
Tekst: Vertaling uit het Duits van een tekst van Hugo.M Enomiya Lasalle s.j. uit “Der Ochs und sein Hirte”.
De versie in 10 afbeeldingen met tekst stamt van de Chinese zenmeester Kakuan Shien ( 12de eeuw). Daaraan vooraf bestonden al versies van deze stadia ven een ontwikkelingsweg in beeld en tekst..